درمان اعتیاد کاری بسیار مشکل و حساس است و به دقت، سرعت، حوصله و تحمل بسیار زیاد نیازمند است. درمان اعتیاد در دو بخش درمان دارویی و درمان روانشناختی صورت میگیرد.
هرچند در بسیاری از مناطق تنها یکی از دو راه را برای درمان اعتیاد انجام میدهند، اما تحقیقات نشان داده است که ترکیب مناسبی از هر دو راه میتواند به درمان بهتر و طولانیتر اعتیاد کمک کند.
ضمن اینکه تاکنون راه حل کامل و جامع در مورد ترک اعتیاد ذکر نشده است، اما مواردی وجود دارد که میتوان آنها را برای اطلاع همگان عنوان نمود.
درمان و ترک اعتیاد به روش دارویی
درمان اعتیاد روش سم زدایی
اولین مرحله در ترک اعتیاد بیرون ریختن باقیمانده داروهای مخدر و فرآوردههای آن از بدن فرد معتاد است. در این مرحله عوارض اولیه مربوط به قطع ناگهانی مصرف مواد مخدر که همان عوارض فیزیکی است، شروع شده و به تدریج شدت آن افزایش مییابد. ممکن است ابتدا علائم کم باشند و بعد تعداد آنها زیاد شوند و یا شدت آنها بیشتر شود.
هر کدام از این علائم ترک مربوط به اثر داروی مخدر در یک دستگاه خاص در بدن است، و برای کاهش اثرات آن نیاز داروهای زیادی وجود دارد که مصرف نیز میشوند.
درمان اعتیاد و عوارض فیزکی آن
بسته به نوع ماده مخدر، شروع، تعداد، شدت و مدت بروز عوارض فیزیکی متفاوت است. برای مثال، عوارض فیزیکی ناشی از قطع مصرف اوپیوئیدها (تریاک و مشتقات آن) از همه بیشتر و شدیدتر هستند، و در بین اوپیوئیدها نیز عوارض مربوط به هروئین از همه شدیدتر است.
خوشبختانه امروزه با پیشرفتهای زیادی که در علوم به وجود آمده است، روشهای آسان و کم خطر زیادی برای تخفیف و حتی حذف اثرات فیزیکی درمان اعتیاد به وجود آمده است، که یکی از آنها روش سمزدایی فوق سریع است، که فرد معتاد به مدت ۲۴ ساعت در یک بیهوشی خفیف قرار میگیرد، و در این مدت داروی نالترکسون از طریق وریدی به فرد تزریق میشود.
پس از به هوش آمدن علائم ترک به کلی از بین رفته و یا فوق العاده تخفیف یافته است. استفاده از داروهای گیاهی و نیز داروهای متداول نظیر کلونیدین و باکلوفن در این زمینه بسیار مفید است، و بازدهی قابل توجهی دارد.
درمان اعتیاد ولع (حساسیت) دارویی
درمان ولع( حساسیت) دارویی
پس از سم زدایی در کمپ ترک اعتیاد بایستی در نظر داشت، که فرد فقط از جنبه وجود مواد مخدر در بدن پاک شده است. اما اثرات مصرف طولانی مدت (بیش از یک ماه) داروی مخدر در بدن او همچنان وجود دارد و مغز این فرد کاملاً معتاد است.
بین دوره سم زدایی و دو ماه پس از ترک، در فرد حالاتی که به آن کاهش پاداش گفته میشود رخ میدهد، که در این دوره فرد معتاد از هیچ کاری احساس لذت نمیکند. دوره حساس در ترک اعتیاد را بایستی از ۲ تا یک سال پس از ترک دانست.
درمان اعتیاد در کمپ ترک اعتیاد
در این دوره بر اثر بروز واکنشهای مختلف، بدن فرد معتاد تمایل بسیار زیادی را به مصرف مواد مخدر پیدا میکند. این تمایل شدید در کنار بروز استرسهای روحی مسئول شکست تمام پروژههای ترک اعتیاد میباشد.
به همین خاطر است که در کمپ ترک اعتیاد ازگل ما به مددجویان سفارش میکنیم، که ارتباطشان را با کمپ و درمانگر و دوستان بهبودی تا مقطع یک سال پاکی حفظ کنند. آزمایشهای مختلف نشان داده که گیرندههای دوپامین و نیکوتین از مهمترین عوامل بروز حساسیتها هستند.
حساسیت درمان اعتیاد
این حساسیت در نقاط مختلف مغز فرد از جمله در تگمنتوم شکمی، هسته آکومبانس آمیگیدال و هیپوکمپ رخ داده و ممکن است برای سالها باقی بماند. درمان حساسیت دارویی بسیار سخت است، و معمولاً با عدم همکاری معتادان همراه میشود.
دارو باکلوفن در این رابطه اثرات خوبی را از خود نشان داده است، اما هنوز استفاده از این دارو در مراحل آزمایشی خود را میگذراند.
داروی نالترکسان نیز از جمله داروهایی است که در کشور ما برای درمان ولع دارویی استفاده میشود. متاسفانه با وجود اینکه در منابع علمی جهان مدت درمان بیش از دو ماه برای این دارو گزارش نشده است، در کشور ما این دارو برای مدت ۶ ماه تجویز میشود، که اغلب به دلیل عوارض شدید در دستگاه عصبی پس از مدتی افراد مصرف آن را متوقف میکنند.
جایگزین دارویی برای ترک اعتیاد
یکی از متداولترین روشها برای کاهش عوارض مصرف داروهای مخدر، روش جایگزین دارویی است. در این روش یک داروی مخدر ضعیف جایگزین یک داروی مخدر قوی میشود. مهمترین مورد مثال در این زمین را میتوان جایگزین متادون به جای تریاک و یا هروئین عنوان کرد. در این روش اعتیاد درمان نمیشود، اما به دلیل استفاده از یک داروی ضعیفتر، معتاد مدت زمان بیشتری و با عوارض کمتری به زندگی ادامه خواهد داد (کارایی فرد افزایش مییابد).
درمانهای روانشناختی اعتیاد
درمانهای روانشناختی متعددی برای کاهش ولع دارویی به کار میرود. در این رابطه بایستی در نظر داشت که خصوصیات فرد و محیط اطراف او برای گزینش نوع درمان اهمیت دارد.
کار درمان و گروه درمانی دو روش مهم در این رابطه هستند، که زمان درگیری فرد با عوامل تنش زا و عوامل به یادآورنده مصرف مواد مخدر را به حداقل میرسانند.
مثلا در کمپ ترک اعتیاد ازگل مشاوره های فردی و گروهی و همچنین کارگاه های آموزشی خیلی به فرد معتاد کمک میکند، تا بتواند با وسوسه های پس از ترک مواد مخدر مقابله کند. ورزش درمانی نیز در این رابطه میتواند بسیار مفید باشد.
آزمایشها نشان داده است، که استرسهای فیزیکی (مانند ورزش) میتواند به مقدار زیادی عملکرد مغز را در برخورد با داروهای مخدر بهبود ببخشید، و مقدار مصرف داروی مخدر را به حداقل برسانند.