تاثیر مدار پاداش در ترک اعتیاد تخصصی یکی از راه های درمان در کمپ ترک اعتیاد است که توسط تیم درمانی کمپ ترک اعتیاد مورد بررسی قرار می‌گیرد، با ما همراه باشید.
راهکار کمپ ترک اعتیاد بر درمان بیماران و تاثیرات مغزی آن
دستگاه حاشیه یا لیمبیک به قسمت‌هایی از مغز اطلاق می‌شود که در ارتباط با اعمالی هستند، که به بقای فرد یا گونه فرد مربوط است.
به عنوان مثال این دستگاه با رفتارهایی مثل خوردن غذا، آشامیدن آب، تولید مثل و نگهداری از بچه‌ها، ترس از محیط‌های غیرطبیعی و امثال آنها ارتباط دارد.
این بخش از مغز همچنین دارای قدرت یادگیری و حافظه بسیار زیادی است، که می‌توان حوادث و وقایع و نیز جایگاه خطر یا محل غذا را به خاطر سپرده، و از این راه باعث افزایش احتمال بروز آن رفتار مشخص در حیوان یا انسان شود. یکی از بخش‌های مهم دستگاه لیمبیک، مداری است که به آن مدار پاداش می گویند.
دستگاه های عصبی مهم در مغز که ترک اعتیاد تخصصی باید آنها را بشناسند.
هر مدار از یک هسته شروع و یک یا چند هسته هدف (محلی که آکسون نورون‌های موجود در هسته، شروع به آنجا می‌رسندو پیام خود را به آنجا می‌رسانند) تشکیل شده است.
یک نکته در مورد دستگاه عصبی مهم است و آن اینکه هیچگاه در دستگاه عصبی ارتباط یک طرفه نیست، و از هسته‌های هدف هم مسیرهای بازگشت به سوی هسته شروع وجود دارد. مدارهای پاداش در مغز انسان و حیوانات مختلف از هسته‌ای در ناحیه مغز میانی به نام تگمنتوم شکمی شروع می‌شود.
تاثیر مواد مخدر روی دستگاه های عصبی
نورون‌های موجود در این هسته بسیار متنوع هستند. برخی از این نورون‌ها گابا ترشح می‌کنند و فقط در داخل تگمنتوم شکمی هستند، نورون‌های (واسطه) برخی دیگر گلوتامات ترشح میکند و از قشرمخ به این هسته می‌رسند، برخی دیگر گابا ترشح می‌کنند، و از هسته دیگری به نام هسته اکومبانس به تگمنتوم شکمی می‌آیند.
دسته مهم نورون‌های این هسته نورون‌های دوپامین هستند، که از این هسته به هسته‌های هدف که شامل هسته آکومبانس، آمیگدال (جسم بادامی) هیپوکمپ و همچنین به قشر مخ می‌روند.
وقتی یک ماده مخدر مصرف می‌شود تاثیراتی که روی مغز میگذارد، در کمپ ترک اعتیاد تخصصی بررسی می‌شود که این تاثیرات عبارتند از: فعالیت نورون‌های دوپامینی موجود در تگمنتوم شکمی زیاد می‌شود، این افزایش فعالیت باعث ترشح (رها شدن بیش) از حد دوپامین در هسته‌های هدف می‌شود.
چه چیزی در اثر مصرف مواد مخدر باعث تشویق دوباره مصرف می‌شود؟
در هسته آکومبانس این افزایش به معنای افزایش احساس لذت و افزایش حرکات می‌باشد، در آمگیدال این مسئله به معنای خوشایند شدن آن به کار است. در هیپوکپ افزایش دوپامین به یادگیری آسان کمک کرده و باعث می‌شود تا خاطره خوبی از آن کار در مغز باقی بماند.
در قشر مخ افزایش دوپامین می‌تواند به معنای کاهش اضطراب و پریشانی خاطر باشد، هرگاه که این قسمت از مغز فعال می‌شود، در فرد احساس لذتی ایجاد می‌شود که فرد را تشویق به انجام مجدد آن کار میکند.
شکل ۶: مدار پاداش در مغز انسان
نحوه فعال شدن و تاثیر مدار پاداش در ترک اعتیاد تخصصی با داروهای مخدر مختلف
داروهای مخدر مختلف به انحاء مختلفی باعث افزایش دوپامین در مدار پاداش می‌شود. مورفین تریاک هروئین کدئین و متادون، باعث مهار نورون‌های واسطه‌ای گابا در تگمنتوم شکمی، باعث افزایش فعالیت نورون‌های دوپامین موجود در این هسته می‌شود.
نیکوتین (سیگار) با اثر بر نیرون‌های دوپامین موجود در تگمنتوم شکمی، و یا با اثر بر انتهای آکسونی این نورون‌ها در هسته آکومبانس، باعث افزایش فعالیت این نورون‌ها در نتیجه القاء اثرات پاداشی می‌شود. کوکائین با اثر بر مولکول‌های پروتئینی که مسئولیت باز جذب دوپامین در هسته آکومبانس، و دیگر هسته‌های هدف هستند و با مهار آنها کار خود را انجام می‌دهند.
بدترین شکل مصرف مواد از نظر کمپ ترک اعتیاد ازگل چیست؟
در بین داروهای مخدر بدترین شکل عملکرد، مربوط به آنفتامین و مشتقات آن یعنی مت_ آنفتامین و اکستازی است. این داروها پایانه‌های دوپامین را تحریک کرده و باعث رها شدن شدید دوپامین می‌شوند. این عمل در یک دوره زمانی نسبتا کوتاه، می‌تواند به انهدام کامل این نیورون‌ها منجر شود.
شکل ۷: نحوه فعال شدن مدار پاداش به صورت غیر طبیعی (مواد مخدر)
تاثیر مدار پاداش در ترک اعتیاد تخصصی و احساساتی که به وجود می‌آورد.
مسئله‌ای که در اینجا باید به آن اشاره شود این است که، مدار پاداش برای کارهای طبیعی انسان و یا در کل موجودات زنده خلق شده است. همه ما ممکن است تجربه مربوط به احساس خوش خوردن غذا پس از یک دوره گرسنگی را داشته باشیم. همچنین یکی از بزرگترین لذت‌ها لذت‌های مربوط به نگهداری از فرزند است.
اما نکته مهم این است که به نظر می‌رسد که، داروهای مخدر مسیر پاداش را تحت کنترل خود در آورده و فرد را در جهت کسب داروی مخدر قرارمی‌دهند.
پاسخ به این سوال که چرا فرد مانند برده‌ای تحت کنترل ماده مخدر در می‌آید بسیار آسان است. گفتیم که ماده مخدر و کارهای طبیعی، هر دو باعث افزایش فعالیت مدار پاداش از طریق افزایش رها شدن دوپامین می‌شوند. اما آزمایش‌های نشان داده است که، بین ماده مخدر و مواد موارد طبیعی در میزان تحریک رها شدن دوپامین اختلاف زیادی وجود دارد.
تاثیر مصرف مواد مخدر بر زنگی فردی از نظر کمپ ترک اعتیاد
مخرب ترین حالات میزان رها شدن دوپامین در اثر یک تحریک طبیعی تنها ۳۵ درصد میزان اولیه است، اما این میزان برای یک داروی مخدر در حدود ۱۰۰۰ برابر است، یعنی یک داروی مخدر احساس لذتی به مراتب بیشتر از هر کار طبیعی در مغز القا میکند.
به همین دلیل مغز فرد به داروی مخدر جواب بسیار قوی‌تری داده، و آن را به هر محرک طبیعی (از جمله زن، فرزند ،غذا و….) ترجیح خواهد داد.
اینکه چرا یک فرد در جامعه انسانی به مصرف مواد مخدر روی می‌آورد، از مهمترین سوال‌هایی است که ذهن محققین را به خود مشغول کرده است. داروهای مخدر اساساً به دو دلیل عمده مصرف می‌شوند، اول برای کسب لذت و دوم برای کاهش فشارهای روانی مختلف (استرس).
شباهت مصرف مواد مخدر و استرس
آزمایش‌های انسان و حیوان نشان داده دادند که در جامعه افرادی وجود دارند، که با تحریک‌های طبیعی احساس لذت نمی کنند. این افراد در تعداد و عملکرد گیرنده‌های دوپامینی در مغز خود دچار مشکل هستند. یعنی یا تعداد گیرنده‌های دوپامینی آنها کم است، فلذا با مقادیر دوپامینی که در مغز در اثر یک محرک طبیعی رها می‌شود، اغنا نمی‌شوند، یا اینکه گیرنده‌های دوپامینی این افراد در مقابل دوپامین عکس العمل طبیعی ندارند.
بنابراین، این افراد به دنبال محرک‌های قوی‌تری هستند تا با آنها خود را اغناء کنند. کمپ ترک اعتیاد ازگل با بررسی دقیق این موارد به بیمار کمک میکند، عوارض و ترک مواد مخدر را کم و آسانتر کند.
از سوی دیگر مطالعات فراوانی نشان داده‌اند که، وجود استرس‌های روزانه می‌تواند نورون‌های دوپامینی فرد را در حالتی شبیه فرد معتاد قرار دهد. (فعالیت نورون‌های دوپامینی در مغز این افراد بسیار شبیه فعالیت نورون‌های افراد معتاد است). به همین دلیل این افراد اگر در معرض داروهای مخدر قرار گیرند، به شدت به آن پاسخ مثبت داده و از آن استفاده خواهند کرد.
