اعتیاد و اهمیت دستگاه عصبی یکی از مباحثی است که در زمینه روانشناسی، روانپزشک و حتی در زمینه پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرد که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
ساختمان دستگاه عصبی انسان
دستگاه عصبی در انسان مسئول کنترل هماهنگی و تنظیم فعالیت تقریبا تمام اندام های بدن است، این دستگاه ازتعداد زیادی سلول ساخته شده است که به نام نورون (سلول اصلی دستگاه عصبی)، نوروگلیا (سلول پشتیبان دستگاه عصبی) شناخته شده اند.
سلول های عصبی دراطراف خود دارای زواعدی هستند که به نام اکسون (زائده بلند تر و اصلی)، یا دندریت (زوائد کوتاه تر) مشهور هستند معمولا سلول های عصبی توسط این زوائد باهم ارتباط برقرار می کنند.
شکل ۱ ساختمان یک سلول عصبی(نورون)
دستگاه عصبی به چند بخش تقسیم میشود؟
به طور کلی دستگاه عصبی درانسان از دو بخش اصلی، دستگاه عصبی محیطی و دستگاه عصبی مرکزی تشکیل شده است. دستگاه عصبی محیطی شامل رشته ها و عقده های عصبی مختلفی است، که در نقاط مختلف بدن قرار دارند و کار انتقال دستورات مختلف را از مغر و نخاع به سمت دیگر نواحی بدن بر عهده دارند. این رشته ها وعقده ها در صورت اسیب دوباره بهبود می یابند.
دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز (به تور کلی) و نخاع شوکی است که کار کنترل سایر اندام ها را بر عهده دارند، و در داخل استخوان ها محافظ مانند جمجمه و ستون مهره ها قرار دارد.
اعتیاد و اهمیت دستگاه عصبی در ترک اعتیاد
این اندام‌ها در صورت تخریب توانایی بازسازی کمی را دارند، و عوارض ناشی از تخریب آنها معمولا تا پایان عمر ادامه دارد، در شمال ظاهری این دو قسمت به دو رنگ دیده میشود.
قسمت سفید یا ماده سفید و قسمت خاکستر یا ماده خاکستری در نخاع، ماده سفید در بیرون و ماده خاکستری در درون قرار دارد و در مورد مغز این مسئله برعکس است. در درون ماده سفید مغز به طور پراکنده دسته‌جات نورون‌ها وجود دارد که هسته نامیده می‌شوند.
سازمانبندی کل دستگاه عصبی در انسان
مراکز دستگاه عصبی درگیر اعتیاد کدامند؟
در ادامه با بررسی اعتیاد و اهمیت دستگاه عصبی در ترک اعتیاد، و معرفی مراکز مغز انسان که با ترک مواد مخدر درگیر هستند می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
مغز -مخ -قشر مخ
مغز از نظر تشریحی به دو قسمت از دستگاه عصبی گفته میشود، که در داخل جمجمه قرار دارد و توسط آن محافظت میشود. این قسمت شامل بخش‌های مختلفی است. این بخش شامل: ( بصل النخا، پل مغزی و مغز میانی)، دیانسفال و تلا نسفال است.
مراکز درگیر اعتیاد و اهمیت دستگاه عصبی در بخش های درگیر
از نظر مراکز درگیر در اعتیاد، برخی هسته‌های موجود در ساقه مغز و همچنین برخی هسته‌های موجود در تالانسفال از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
مخ از نظر تشریح به قسمتی از مغز گفته میشود، که شامل دیانسفال و تلامسفال است در این قسمت از مغز دو بخش اصلی سفید و خاکستری وجود دارد. بخش خاکستری را به طور کلی قشر مخ می‌نامند و در بخش سفید هم هسته‌های متعددی وجود که در زمینه اعتیاد دارای اهمیت هستند.
دستگاه عصبی مرکزی در انسان( مغز، مخ و قشرمخ)
با تیم درمانی کمپ ترک اعتیاد ازگل تماس بگیرید
در این قسمت از دستگاه عصبی مرکزی در داخل ستون مهره‌ها قرار دارد و توسط آنها محافظت میشود. نورون‌های موجود در نخاع از یک طرف پیام‌ها را از اعضا و جوارح به مغز و از طرف دیگر دستورات را از مغز به اعضا می‌رسانند.
در این قسمت از دستگاه عصبی مرکزی سازوکارهای متعددی برای تعدیل پیام‌های ورودی و دستورات خروجی وجود دارد. قطع نخاع به معنای از دست دادن قدرت کنترل بر نواحی زیر قطع است.( فلج نخاعی)
نخاع شوکی
در مقاله اعتیاد و اهمیت دستگاه عصبی به ارتباطات سلول های مغز انسان و که باعث تحریک انسان میشود را بررسی می‌کنیم.
ارتباط سلولی در دستگاه عصبی _ سیناپس
در دستگاه عصبی بین سلول‌های مختلف ارتباط وسیعی وجود دارد ( گاه تا صد هزار ارتباط). این ارتباط معمولاً بین اکسون یک نورون با دندریت، اکسون و یا دیگر قسمت‌های نورون دیگر است.
این ارتباط را سینا پس می‌نامند. سیناپس‌های موجود در دستگاه عصبی انسان معمولاً از نوعی است که واسطه ارتباط، یک ماده شیمیایی است و به همین دلیل آن را سیناپس شیمیایی می‌نامند.
سیناپس
نوروترانسمیترها (میانجی‌های شیمیایی _عصبی) و گیرنده‌های آنها
همانطور که در بالا اشاره شد نوروترانسمیتر به یک ماده شیمیایی گفته میشود، که از یک نورون ترشح شده و به نورون بعدی رسیده و پیام نورون اول را به نورون دوم منتقل می‌کند.
این پیام ممکن است باعث کاهش (مهار) و یا افزایش فعالیت نورون دوم شود (تحریک). گاهی ممکن است که از یک نورون بیش از یک نوروترانسمیتر ترشح شود که در این صورت این مواد کار همدیگر را تعدیل می‌کنند.
نوروترانسمیترها با اثر بر پروتئین‌های ویژه‌ای که در که بر روی نورون‌ها وجود دارند، و گیرنده‌های نوروترانسمیتر نامیده می‌شوند کار خود را انجام می‌دهند.
مهم ترین بخش های بدن انسان در ترک اعتیاد
برای برخی از نوروترانسمیترها چند نوع مختلف گیرنده وجود دارد. همچنین برخی از مواد موجود در طبیعت (مانند نیکوتین و مورفین) می‌تواند برگیرنده‌های موجود بر نورون‌های بدن انسان و یا سر موجودات زنده اثر کنند.
مهمترین نوروترانسمیترهای دخیل در امر اعتیاد عبارت است از:
دوپامین ،سروتونین ،استیل کولین، انکفالین‌ها، آندروفین‌ها ،دینورفین‌ها.
گابا و گلوتامات گابا یک نوروترانسمیتر همیشه مهاری و گلوتامات یک نوروترانسمیتر همیشه تحریکی است. نورون‌ها را بر اساس نوروترانسمیتر تشریحی نامگذاری می‌کنند. (نورون دوپامینی، نورون سروتونینی،….)
